گلوكوم (Glaucoma) يا بيماري آب سياه به معناي بالارفتن فشار داخل چشم  مي باشد كه مي تواند سبب آسيب عصب بينايي و در نتيجه كوري دائمي شود. بايد دانست که بعضي از انواع بيماري آب سياه مي تواند تا مراحل انتهايي بيماري هيچ علامتي نداشته باشد و هنگامي فرد متوجه بيماري خود مي گردد که بسياري از رشته هاي عصب بينايي وي از بين رفته و ديد بشدت و بطور غير قابل برگشت افت کرده است.  بنابراين تشخيص زودرس آب سياه و شروع درمان به موقع؛ کليد اصلي در پيشگيري از پيشرفت بيماري و كاهش ديد بيمار  خواهد بود.

در چشم دائما مايع شفافي ترشح مي گردد که به آن زلاليه مي گويند و اين مايع از محلي كه زاويه (محل تلاقي قرنيه با عنبيه) ناميده مي شود؛ خارج مي گردد. اگر بدليلي انسداد يا مانعي بر سر راه خروج اين مايع در چشم ايجاد گردد و زلاليه نتواند براحتي از چشم خارج گردد؛ در اينصورت فشار  داخل چشم بالا مي رود.

انواع بيماري آب سياه:  

بطور کلي بيماري آب سياه را به دو گونه زاويه باز و زاويه بسته تقسيم بندي مي کنند. گلوكوم زاويه باز از آنجا به اين نام خوانده مي شود كه زاويه اي كه مايع از آن خارج مي شود “باز” است. با اين حال، به دلايل نا مشخص، تخليه زلاليه به كندي صورت مي گيرد. كندي حركت زلاليه سبب تجمع آن و بالا رفتن فشار داخل چشم مي شود. در گلوكوم زاويه بسته؛ بدليل تنگي شديد زاويه و يا مسدود شدن آن؛ مايع زلاليه نمي تواند از چشم خارج شود. در اين بيماران يك افزايش ناگهاني و بسيار بالا در فشار چشم ديده مي شود.  اين افزايش فشار مي تواند در مدت بسيار کوتاه سبب آسيب ديدن عصب بينايي و كاهش ديد شود.

گلوكوم زاويه باز در ابتدا علامت خاصي ندارد. ديد طبيعي بوده و هيچگونه درد و يا ناراحتي وجود ندارد. با ادامه يافتن بيماري، آرام آرام ميدان بينايي بيمار محدود و محدودتر مي شود؛ اما ديد مرکزي تا مراحل نهايي بيماري حفظ مي گردد. به همين جهت؛ بيمار نمي تواند در مراحل ابتدايي متوجه بيماريش گردد. در صورت عدم درمان؛ در مراحل انتهايي؛ بيمار ناگهان متوجه مي شود كه ديد محيطي اش بشدت محدود شده است؛ درست مثل اينکه كه دارد از درون يك لوله تفنگ  به اطراف نگاه مي كند. با ادامه يافتن بيماري؛ باقيمانده ديد در مركز نيز از بين رفته و بيمار كور مي شود.

بر عکس؛ گلوکوم با زاويه بسته معمولا بسيار پر سر و صداست و با علائم شديد درد چشم؛ تهوع؛ سردرد؛ قرمزي چشم؛ و تاري ديد که بصورت ناگهاني بروز مي کند؛ خود را نشان مي دهد که يک اورژانس است و بيمار بايد سريعاً درمان شود. در صورت عدم درمان، بيمار ممكن است در مدت بسار کوتاهي براي هميشه نابينا گردد.

نوع ديگر اين بيماري مي تواند در بدو تولد وجود داشته باشد و يا بتدريج در سنين پايين خود را نشان دهد که به آن آب سياه مادرزادي مي گويند. كودكان مبتلا معمولاً علائم واضحي نظير بزرگي قرنيه؛ خاکستري و کدر شدن رنگ قرنيه، حساسيت به نور، و اشكريزش شديد را دارند.

آب سياه همچنين مي تواند بدنبال بعضي از جراحي هاي چشم مانند عمل آب مرواريد مادرزادي؛ بدنبال آسيب هاي چشمي، بعضي تومورهاي چشمي، بدنبال التهاب داخل چشمي؛ بيماري ديابت؛ و يا مصرف بعضي از داروها (کورتون) بروز نمايد.

تشخيص زودرس و به موقع بيماري آب سياه:

اگر سن شما بالاي چهل سال است حتما به چشم پزشک مراجعه و حداقل براي يکبار از ميزان فشارچشم خود اطلاع پيدا کنيد (آب سياه يعني بالا بودن غير طبيعي فشار چشم).

• بايد بدانيم بعضي از بيماريها نيز مي تواند ريسک ابتلا به آب سياه را بيشتر کند.سردسته اين بيماريها، بيماري قند و بيماري فشار خون مي باشد.

• در چشمهاي بانزديک بيني  بالا نيز ريسک ابتلا  به بيماري آب سياه در آنها بيشتر مي باشد.

• اگر در افراد فاميل و نزديکان (نسبي) شما کسي را با بيماري آب سياه(بالا بودن فشار چشم) سراغ داريد در اولين فرصت سعي کنيد از وضعيت فشار چشمتان اطمينان پيدا کنيد. چرا که احتمال ابتلا به بيماري آب سياه در كسانيكه در خانواده شان سابقه اين بيماري وجود دارد، بيشتر است. اگر يکي از والدين يا خواهر و برادر شما آب سياه داشته باشد شانس گرفتاري چشم شما به اين بيماري  در حد ۲۰ در صد خواهد بود.

• اگر به هر دليلي از داروي کورتون(خوراکي، تزريقي، استنشاقي، و ياقطره) استفاده مي نماييد، در طول مدت درمان بايد از وضيعت فشار چشم خود اطلاع حاصل نماييد. چرا که مصرف هر نوع داروي کورتون دار بمدت حدودا بيش از يک هفته تا ده روز در بعضي از افراد مي تواند سبب بالا رفتن فشار چشم و آسيب دائمي و غير قابل برگشت عصب بينايي چشم گردد.

• اگر قبلا تحت عمل آب مرواريد از نوع مادرزادي قرار گرفته ايد بهتر است که در هر ويزيت (حداقل سالي يک بار براي ساليان متوالي)،از چشم پزشکتان سراغ ميزان  فشار چشم خود را بگيريد.

درمان:
هدف در درمان بيماري آب سياه؛ پايين آوردن فشار داخل چشم  به کمک روش هاي مختلف مانند دارو درماني؛ ليزر درماني؛ جراحي؛ و يا ترکيبي از اين روشها مي باشد که بسته به نوع و شدت بيماري توسط پزشک معالج انتخاب مي گردد. بايد بدانيم که درمان آب سياه هيچگاه افت ديد و آسيب قبلي را نمي تواند جبران کند و در بهترين شرايط فقط مي تواند از آسيب بيشتر پيشگيري نمايد.